Beleidsmatige risico's

De doorontwikkeling van het Jeugdteam en het werken aan de transformatieopgaven, werken vanuit kracht van het gezin en netwerk, normaliseren/demedicaliseren en een brede aanpak van problematiek, vereist een sterke basisinfrastructuur met voldoende preventieaanbod. Als dit ontbreekt, zal de gewenste beweging onvoldoende op gang komen en blijft de inzet van duurdere specialistische hulp bestaan en mogelijk zelfs groeien.

Een deel van de extra middelen die gemeenten in 2022 van het rijk ontvangen, biedt de mogelijkheid om de basisinfrastructuur enigszins te versterken, waaronder het opzetten van de stichting Jeugdteam Zaanstad. Door versterking in het lichtere aanbod willen we de instroom in de specialistische jeugdhulp voorkomen en door- en uitstroom uit de specialistisch jeugdhulp bevorderen. De investering zal niet voldoende zijn om de basisinfrastructuur sterk op te zetten. Preventieve inzet die reeds bestaat, wordt behouden. Nieuw preventief aanbod kan echter niet worden opgezet. Wanneer de 25 % middelen vanuit het Rijk alsnog worden ontvangen, is er wellicht meer mogelijk.  

In 2022 wordt uitvoering gegeven aan het plan van aanpak dak- en thuisloosheid. Het plan bevat onderdelen die afhankelijk zijn van de bereidheid van de zorgaanbieder en corporaties om mee te werken aan een versnelling in de door- en uitstroom uit de maatschappelijke opvang.

We maken prestatieafspraken met corporaties en stellen een uitvoeringsovereenkomst Subsidie Maatschappelijke opvang op. De pilot Uitstroom (voor personen die vanuit “intramurale settingen” uitstromen naar zelfstandig wonen) wordt met een jaar verlengd (2021 – 2022).

Voor slachtoffers van huiselijk geweld is onder meer belangrijk dat structurele en beter passende ondersteuning wordt geboden in veiligheid en zorg. Structurele financiering, inzet en urgentiebesef bij de betrokken partners is belangrijk om de behaalde resultaten uit het actieplan blijvend te laten landen.

Er wordt een borgingsvoorstel opgesteld. Een deel van de financiering zal plaatsvinden uit de regionale DUVO-gelden (Doeluitkering Vrouwenopvang) en een deel vanuit de lokale prioriteitstelling.

We gaan ervan uit dat bewoners iets voor elkaar kunnen betekenen ten aanzien van gezinnen, jeugdigen en volwassenen met een hulpvraag. Zo zou het beroep op professionele ondersteuning minder (intensief) kunnen worden. Dat zien we ook wel gebeuren in de stad, maar de kans bestaat dat het niet in de mate gebeurt die ons voor ogen staat; hetzij omdat bewoners dat niet kunnen of willen opbrengen voor elkaar, hetzij omdat die ondersteuning toch niet goed aansluit op de behoeften van mensen.

We willen zo goed mogelijk in gesprek zijn met vrijwilligers(organisaties), wijk/buurtorganisaties en mantelzorgers om te zien wat zij wel en niet kunnen bieden en of en hoe zij daarin ondersteund willen worden.

Het tekort aan leerkrachten is een landelijk probleem dat zich in de regio Amsterdam sterk voordoet. De schoolbesturen in de regio concurreren onderling en de gemeente Amsterdam springt met verschillende maatregelen bij om leerkrachten naar de stad te trekken.

In de regio Amsterdam werkt de gemeente aan onderlinge afspraken om het onderling concurreren te beperken en de ongewenste uitwassen gezamenlijk tegen te gaan. Daarin moeten gemeenten en onderwijsbesturen gezamenlijk optrekken.

Het aantal jeugdigen dat een beroep doet op jeugdhulp is in 2021 gestegen. De kosten zijn opnieuw toegenomen ten opzichte van het voorgaande jaar, mede als gevolg van de corona-maatregelen. Daardoor is het effect van de besparende maatregelen die we hebben doorgevoerd niet goed zichtbaar. De langdurige coronamaatregelen zullen naar verwachting ook in 2022 hun weerslag hebben op de ontwikkeling van jeugdigen en situatie in gezinnen, met toenemende vraag naar jeugdhulp als gevolg.

In 2021 is met de extra middelen die het rijk beschikbaar stelt aan gemeenten ingezet op extra capaciteit bij het jeugdteam, zodat de wachtlijst vermindert en zij meer jeugdigen zelf kunnen helpen in plaats van doorverwijzen naar specialistische jeugdhulp. Dit budget is voor 2022 niet meer beschikbaar, met als gevolg dat er wachtlijsten zullen blijven bestaan.

Per 1 januari gaan de nieuwe contracten met de specialistische jeugdhulpaanbieders in. De nieuw ingekochte specialistische jeugdhulp beoogt kostenbeheersing door andere eisen die aan de aanbieders worden gesteld en meer regie op de complexere zorg. Kostenbeheersing is niet gelijk aan kostenbesparing.
Daar komt bij dat de kans groot is dat er nog de nodige zaken ingeregeld moeten worden bij het ingaan van de contracten, ten koste van de daadwerkelijke hulpverlening.

We zijn halverwege 2021 al gestart met de voorbereiding van de implementatie en hebben daardoor een implementatieperiode van 5 maanden. We blijven daarnaast strak monitoren op de uitgaven en blijven sturen op de bestaande besparende maatregelen.

De stichting Jeugdteam is vanaf 1 januari 2022 operationeel maar de inrichting van de stichting zal ook in 2022 nog de nodige inspanning vragen. Hier ontstaat het risico dat er te kort tijd wordt besteed aan het primaire proces en daardoor de wachttijden oplopen.

We stellen een beperkt aanvullend budget beschikbaar en voeren frequent overleg over de wachttijden. We maken keuzes in welke onderdelen van de opdracht het Jeugdteam voorrang moet geven.

Vooralsnog is er geen duidelijkheid vanuit het Rijk over verdere compensatie voor de aanzuigende werking van het abonnementstarief. Er is voor gekozen om in afwachting van het nieuwe regeerakkoord geen drastische maatregelen te nemen die we later weer zouden moeten terugdraaien en veel impact op de stad hebben. Voor Zaanstad geldt wel dat er verhoudingsgewijs veel mensen met een middeninkomen door het abonnementstarief gebruik zijn gaan maken van de Wmo, die ook bij compensatie een groot beslag op de financiën zullen blijven doen. Daarom treffen wij maatregelen om bij te sturen op de aanzuigende werking die er vanuit het abonnementstarief uitgaat. Ook de verdeelmodellen sociaal domein en de uitname uit het gemeentefonds in verband met de openstelling van de Wlz, vragen aanpassingen in het lokale beleid en de uitvoering daarvan. De eerder aangekondigde wetswijziging Wmo 2015 in verband met resultaatgericht beschikken laat op zich wachten.

Via de VNG en andere landelijke gremia worden landelijke ontwikkelingen gevolgd, zodat we hier snel op kunnen anticiperen en goede voorbeelden van elders kunnen benutten. We treffen maatregelen om bij te sturen op de aanzuigende werking van het abonnementstarief als onderdeel van een bredere set van maatregelen binnen de taakstelling. We monitoren of de verwachte besparingen gerealiseerd worden. Binnen de beschikbare middelen wordt scherp gekeken naar prioriteiten.

Voor de overgang van BW naar Wlz is een traject van indicatiestelling afgesproken met de BW zorgaanbieders, CIZ en Zorgkantoor. Als gevolg van de coronacrisis en de terughoudendheid van de behandelaren in de verstrekking van informatie ten behoeve van de indicatiestelling, zijn er zorgen over doorstroom van de cliënten naar de Wlz. De in 2021 opgelopen (landelijke) achterstanden in de verwerking van de indicatiestelling zijn voor 2022 ingelopen.

Met de zorgaanbieders BW is afgesproken om maandelijks de stand van zaken met elkaar door te nemen. De VNG monitort de ontwikkelingen m.b.t. het tijdig starten van de Wlz.

In de uitvoeringsovereenkomst met de SWT's (na de aanbesteding in 2018) is opgenomen dat er specifieke expertise rondom bepaalde problematieken en het voeren van regie op meervoudig complexe problematiek aanwezig moet zijn. De huidige krapte op de arbeidsmarkt op dit terrein bemoeilijkt dit.

Middels contractgesprekken zullen wij de situatie monitoren en sturen op het ontwikkelen van de juiste expertise.

Bij de grote opgaven waar Zaanstad voor staat (onder andere doorontwikkeling voorliggend aanbod, integraal werken, aanzuigende werking abonnementstarief, financiële opgaven, ondersteunen mantelzorgers, ontwikkeling naar een stedelijk jeugdteam dat achter de SWT’s wordt gepositioneerd) spelen de wijkteams een cruciale rol. Dit vraagt waarschijnlijk een grotere inzet vanuit de SWT’s dan waarmee rekening is gehouden in de contracten. Als gevolg hiervan is de druk op de wijkteams echter groot, waardoor het risico bestaat dat op onderdelen de beoogde ontwikkelingen vertragen. Het is noodzakelijk om te komen tot keuzes en prioritering.

Er wordt een impactanalyse gemaakt met de hoofdaanbieders van de SWT’s. Ook betrekken we de SWT’s bij de ontwikkeling van het stedelijk Jeugdteam. Escaleren van stagnatie in doorontwikkeling via ontwikkeloverleg met wijkteams.

Op 16 juni 2020 heeft de burgemeester Zaanstad namens vijftien Nederlandse burgemeesters het manifest ‘Kom op voor kwetsbare gebieden’ overhandigd aan de betrokken ministeries (BZ, OCW en VWS) om extra aandacht te vragen voor de meest kwetsbare gebieden in Nederlandse steden.

In het manifest wordt benadrukt dat de coronacrisis alle gemeenten raakt. De zorg staat onder druk en banen staan op de tocht. Verontrustend is de ontwikkeling van de meest kwetsbare gebieden in ons land. Dit zijn de wijken en buurten waar een hele hoge concentratie van mensen woont die veel hulp en ondersteuning nodig hebben. Hier wonen relatief veel mensen zonder werk, met psychische problemen, in armoede. Huishoudens met een stapeling van problemen. Plekken waar kinderen sneller en vaker onderwijsachterstanden oplopen, waar criminaliteit als een virus om zich heen grijpt en de levensverwachting structureel lager is. De coronacrisis zorgt in deze gebieden een exponentiële toename van deze problematiek. De oproep is te investeren in deze gebieden. Indien gemeenten onvoldoende steun van het Rijk krijgen, heeft dat het risico dat personen afglijden naar ernstiger problematiek of overlast/criminaliteit.

Met prominente andere gemeenten en VNG zetten we in op een sterke lobby naar het rijk.