Verbonden partijen

Gemeenchappelijke regeling - bedrijfsvoeringsorganisatie

De gemeenschappelijke regeling is getroffen voor het doeltreffend en doelmatig uitvoeren of doen uitvoeren van de taken van de colleges voortkomend uit of samenhangend met de Participatiewet en de Wet sociale werkvoorziening.

Per 1 januari 2018 hebben de gemeenten Purmerend en Zaanstad samen het Participatiebedrijf opgericht om effectiever te zijn in de uitvoering van de Wet Sociale Werkvoorziening en de Participatiewet. Namens Zaanstad heeft wethouder Krieger zitting in het bestuur en wethouder Breunesse is waarnemer

Ontwikkelingen

Sinds de oprichting heeft Werkom zich in toenemende mate ontwikkeld van SW-bedrijf naar participatiebedrijf. Tegelijkertijd is ook op landelijk niveau ervaring opgedaan met de Participatiewet en zijn er nieuwe inzichten ontstaan over het werken aan deze opgave. Daaruit blijkt dat de arbeidsmarkt nog niet zo inclusief is dat iedereen daar een plek kan vinden. Daarnaast vragen de voortdurende veranderingen op de arbeidsmarkt van de beroepsbevolking om zich tijdig te oriënteren om voldoende wendbaar te zijn wanneer hun arbeidsplaats – op termijn- verdwijnt of sterk verandert. De gemeente heeft nu voornamelijk een rol voor de mensen met een uitkering, maar er zijn geluiden om ook meer mogelijkheden te gaan creëren voor werkenden om te voorkomen dat mensen werkloos worden. Want werkloosheid, in het bijzonder langdurige werkloosheid, beïnvloedt andere levensgebieden. De gevolgen van de coronacrisis op de werkgelegenheid zijn beperkt gebleven door de steun- en herstelpakketten van het Rijk. Tegelijkertijd heeft deze crisis ook de kwetsbaarheid van een aantal groepen inwoners op de arbeidsmarkt extra zichtbaar gemaakt.

Deze ontwikkelingen gaan gepaard met veranderingen in de financiële situatie van Werkom. Gezamenlijk zijn die ontwikkelingen de aanleiding voor de ingezette ‘strategische heroverweging Werkomʼ. In de raadsinformatiebrief van juli is de raad hierover geïnformeerd (2021/16058). Binnen de huidige taken en financiële kaders is het moeilijk, tot vrijwel onmogelijk, voor Werkom om nog een sluitende begroting op te leveren. Dat komt doordat de mensen met een Sw- indicatie die werken bij Werkom geleidelijk uitstromen. Deze plaatsen worden niet in gelijke mate ingevuld door mensen met een beschut werk indicatie. Bovendien zijn de financieringsstromen van de Participatiewet soberder dan de financiering van de SW. De mensen die werken met een SW-indicatie dragen met hun werk bij aan de omzet en de Netto Toegevoegde Waarde (NTW) van Werkom waaruit de organisatie wordt gefinancierd. Door de afname van de SW is dit bedrag gedaald tot een omvang waarmee de huidige omvang van de organisatie niet meer kan worden betaald uit de opbrengsten van de SW. Deze ontwikkelingen maken het wenselijk om opnieuw te onderzoeken welke opdrachten Werkom uitvoert en welk financieringsmodel daarbij past.

In 2021 wordt een gemeenschappelijke raadsledenbijeenkomst gepland waar de denkrichtingen/ scenario’s worden gepresenteerd. Voor de gemeenteraden is er dan de mogelijkheid om input hierop te geven.

Risicoprofiel

Het risicoprofiel is hoog. Het maatschappelijk belang is groot, het gaat om kwetsbare mensen. De financiële bijdrage van de gemeente is aanzienlijk.

Risico analyse

Governance

De governance van Werkom is duaal. We sturen als eigenaar van het bedrijf, maar ook als opdrachtgever van het bedrijf. Om die rollen duidelijk te scheiden is er voor gekozen om de rol van eigenaar bij de wethouder financiën neer te leggen. De rol van opdrachtgever ligt bij de vakwethouder, zijnde de portefeuillehouder Werk en Inkomen. Dat heeft ook tot gevolg dat de risicobeheersing ook duaal is en dat verschillende aspecten van risico en beheersing onder de verantwoording van verschillende rollen valt. De rollen kunnen niet los van elkaar opereren. Het gaat om het samenspel van de rollen.

• Eigenaarsrol

Vanuit de eigenaarsrol wordt gestuurd op een meerjarig sluitende begroting. In mei is de zienswijze op de meerjarenbegroting in de raad behandeld. Hierin komt naar voren dat het meerjarige beeld vanaf 2022 nog niet sluitend is. De beleidsherijking strategische herijking moet er voor zorgen dat de begroting meerjarig sluitend wordt en Werkom structureel kan werken aan het realiseren van het maatschappelijke rendement waarvoor ze is opgericht.

Om als eigenaar hierop te kunnen sturen heeft het bestuur (dus de gemeente Purmerend en Zaanstad samen) een opdracht voor de directeur opgesteld. In deze opdracht zijn voor de periode van één jaar (2021) afspraken gemaakt over de onderwerpen waar de directeur namens het bestuur aan moet werken om de doelstellingen te realiseren

• Opdrachtgeversrol

De opdrachtgeversrol wordt gestuurd vanuit de dienstverleningsovereenkomst Participatie en dienstverleningsovereenkomst Groenonderhoud. In de periodieke voortgangsgesprekken over participatie wordt met Werkom gesproken over instroom, uitstroom, doorlooptijden, klanttevredenheid en de mogelijkheden voor bijsturing. Naast de dienstverleningsovereenkomst is er einde 2020 een verbeterplan door Werkom opgesteld en zijn afspraken gemaakt over de implementatie en het tijdpad.

• Samenspel rollen

De wisselwerking tussen de eigenaarsrol en opdrachtgeversrol is belangrijk. De meerjarige kaders vanuit de eigenaarsrol werken door in gewijzigde dienstverleningsovereenkomsten in de opdrachtgeversrol. Signalen vanuit de voortgangsgesprekken  worden meengenomen in de eigenaarsrol. Dit samenspel wordt ambtelijk en bestuurlijk georganiseerd door een goede overlegstructuur.

Financiële positie

In de begroting 2022 van Werkom wordt de huidige infrastructuur in stand gehouden en uitgegaan van ongewijzigd beleid met een (beperkt) aantal pilots. De gewijzigde begroting 2021 en de primaire begroting 2022 is sluitend, doordat de operationele tekorten kunnen worden opgevangen door onttrekkingen aan de algemene reserve. De raad heeft een positieve zienswijze op de begroting gegeven. Het bestuur van Werkom heeft de begroting 12 juli 2021 conform vastgesteld.

De resultaten van de strategische herijking zullen worden verwerkt in de kadernota/begroting 2023.

Risico's

Nu Werkom drie jaar bestaat  kan gezegd worden dat de basis van het bedrijf in hoofdlijnen op orde is. Dit betekent niet dat het risicoprofiel verandert. Dat blijft ongewijzigd hoog. Waar het in de eerste twee jaar vooral over beheersingsrisico’s ging, zien we dat Werkom nu ook een volgende stap in ontwikkeling van het bedrijf moet zetten. Een stap die veel meer gaat over de bijstelling van de strategische koers. Voor welke doelgroep doen we dit? Hoe transformeren we van SW-bedrijf naar een modern leerwerkbedrijf dat inclusieve arbeid biedt? Werkom opereert in een complexe omgeving. Dat is een risico in zichzelf. De ingebouwde beheersmaatregelen zijn nog steeds passend om die risico’s te beheersen, maar duidelijk is ook dat het perspectief op die risico’s verschuift.

In de begroting  zijn conform BBV-voorschriften, in de risicoparagraaf expliciete risico’s benoemd:

• Strategische herijking leidt niet tot een sluitende begroting
• Productieverlies door opbouw van het bedrijf
• Grotere toename dan verwacht op lange leerwerktrajecten en nieuw beschut
• Orderverlies
• Privacy en informatiebeveiliging
• Grotere uitstroom van mensen met een SW-indicatie
• Beleidsherijking Participatiewet

Beleidsherijking Participatiewet

Vooruitlopend aan de beleidsherziening, die in maart van 2021 tot het fundament van een nieuw beleidskader zal leiden, hebben we met Werkom afspraken gemaakt om het maatschappelijke rendement te vergroten door uitstroom bevorderende maatregelen te nemen. Dit zijn veelzijdige maatregelen, zoals het ontwikkelen van nieuwe leerwerktrajecten, maar ook de professionele ontwikkeling van jobcoaches, werkmeesters en casemanagers, alsmede keuzes in de bedrijfsvoering die die beweging ondersteunen. Dit hebben we vastgelegd in het plan ‘Werkom werkt aan meer uitstroom’. Dit plan is ook een beheersinstrument, naast de Dienstverleningsovereenkomst participatie (NDVO) en het vast te stellen beleidskader, om ervoor te zorgen dat Werkom met een meerjarig sluitende begroting kan werken.

Beheersmaatregelen

• NDVO
• Verbeterplan Werkom werkt aan meer uitstroom
• Opdracht directeur Werkom
• Een beleidsherziening om een toekomstbestendig handelingskader voor Werkom te creëren
• Daarnaast stuurt het bedrijf  kort cyclisch op de uitvoering door:
• Goed monitoren en tijdig in gesprek gaan met de gemeenten om de landelijke ontwikkelingen goed te volgen
• Goed contact houden met de opdrachtgevers, accountmanagement stevig neerzetten
• Het bestand van mensen in de uitkering van beide gemeenten is groot. Goede afspraken over instroom maken
• Er is een bedrijfsvoeringsoverleg tussen beide gemeenten en Werkom ingericht om ontwikkelingen goed te volgen